cytat

trwa inicjalizacja, prosze czekac... dieta bezglutenowa ..tanie apartamenty wrocław

Szukaj na tym blogu

środa, 28 grudnia 2011

ŚREDNIOWIECZE- GOTYK







Ojczyzną gotyku była Francja. Tam ukształtował on swoją formę i treść konstrukcyjną. Nazwę swoją architektura gotyku wywodzi od barbarzyńskiego plemienia Gotów, chociaż ci nie mieli z nią nic wspólnego. Określenie — „architektura gotycka" — rozpowszechnili Włosi, nazywając tak nowy rodzący się na północy kierunek, którego odrębne i bardzo swoiste formy uznali za wykwit barbarzyństwa. Przymiotnik „gotycki" oznaczał w ujemnym znaczeniu tego zwrotu: „typowy dla Gotów". G. Vasari uczeń sławnego Michała Anioła nazwał gotyk stylem „monstruosa e barbara" — odrażającym i barbarzyńskim. Pisał o nim: „Ci barbarzyńcy stworzyli styl własny, mieszaninę pinakli, wieżyczek i groteskowej dekoracji, niepotrzebnych detali, którym zupełnie brak piękna klasycznego". Bardzo się jednak pomylił.
Powstanie gotyku związane jest z rozwijającą się pod koniec średniowiecza kulturą dworską, rycerską i mieszczańską.
Gotyk dzielimy zasadniczo się na trzy okresy (z wyjątkiem Anglii, w którym rozróżniamy inne okresy), których czas trwania jest różny dla poszczególnych państw – najbardziej widoczny podział jest we Francji:
  • gotyk wczesny
  • gotyk dojrzały – promienisty
  • gotyk późny – płomienistym (flamboyant)
Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego uważa się gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej (mieszczańskiej i rezydencjonalnej). Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga.
Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze.

Cechy charakterystyczne architektury gotyckiej
Przy budowie kościoła w Saint-Denis po raz pierwszy zastosowano sklepienie krzyżowo-żebrowe, mury podparto z zewnątrz w miejscach szczególnie obciążonych i zastosowano łuk ostry, by zmniejszyć rozpieranie sił ciążących. Architekta nie krępował już więcej system wiązany, mógł łuki rozpinać na dowolnej wysokości i tworzyć monumentalne kościoły, skierowane wertykalnie – do góry. Mógł także wypruwać ściany (ponieważ nośne były tylko ściany pod żebrami krzyżowymi) i tworzyć tam witraże. Sztuka gotycka nie była zdominowana przez kościoły. Tworzono także ratusze, zamki warowne, sukiennice, hale targowe, kamienic mieszkalne, fortyfikacje i warowne bramy. Mimo to standardową budowlą, najbardziej kojarzoną z gotykiem pozostał kościół.


Główne cechy architektury gotyckiej:
  • monumentalizm budowli,
  • kościoły wysokie, smukłe, jasno oświetlone,
  • akcentowanie kierunków wertykalnych (w górę),
  • sklepienie krzyżowo-żebrowe,
  • ostre łuki,
  • mury silnie przeprute,
  • ogromne okna wypełnione maswerkiem, zajmujące często całe ściany, zakończone ostrym łukiem, wypełnione witrażami (obrazami tworzonymi z kawałków kolorowego szkła),
  • kościoły zwykle trzynawowe (rzadko 5), bazyliki z półkolistym chórem,
  • nad głównym portalem zwykle mieściła się rozeta (okrągłe okno z witrażem).  
 
Czym charakteryzował się ten styl? Przede wszystkim łukiem ostrym, który najczęściej złożony był z 2 odcinków kół. Razem z rozwojem gotyku stał się on niejednokrotnie coraz bardziej skomplikowany. W Anglii powstał tzw. łuk Tudorów, łuk przybrał postać tzw. oślego grzbietu a nad małymi otworami występował tzw. łuk kotarowy. Sam fakt pojawienia się coraz ostrzej budowanego łuku nie jest najistotniejszą cechą gotyku. O wiele większe znaczenie miało odejście od przestrzeganej wcześniej rygorystycznej zasady wiążącej wysokość strzałki łuku z jego rozpiętością. Zmianie ulega również sposób konstruowania sklepień krzyżowych przez wykorzystanie żeber, które podpierały kolebki. To z kolei, w połączeniu ze zmianami kształtu łuku, pozwalało na znaczną dowolność w kształtowaniu rozwiązań sklepień przekrywających nawy. Dla odciążenia filarów część sił przenoszących się ze sklepienia przerzucone zostały za pośrednictwem łęków na stawiane poza obrysem bryły kościoła tzw. wieże sił. Po raz pierwszy takie rozwiązanie wykorzystano we Francji w XII wieku, w opactwie St-Denis pod Paryżem w czasie przebudowy katedry przeprowadzonej w latach 1140 – 1144 według projektu opata Sugera.

Katedra w Chartres, dokładna nazwa to: Cathédrale Notre-Dame de Chartres jest to gotycka katedra pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, w Chartres, we Francji. Aktualnie gotycka katedra została utworzona na ruinach katedry romańskiej. Jej fundamenty stanowią grube, wpuszczone w ziemię na głębokość ośmiu metrów, mury. Pozwalają one uzyskać stabilność budowli i absolutnie równą podstawę. Drewnianą konstrukcję dachu składano na ziemi, a następnie, przy pomocy wielokrążków, wciągano ją na górną krawędź murów. Ustawiano również rusztowania, natomiast kamienie konieczne do konstrukcji dachu, wciągano przy pomocy wciągarki. By mury, które składały się z wykutych w skale filarów, były w stanie unieść ciężar sklepienia, konstruowano dodatkowo przypory, tak zwane słupy przyporowe. Połączone one były z murami przy pomocy łuków przyporowych. Po zachodniej stronie katedry umieszczone są 2 wieże: wyższa (115,18 m) oraz bardziej wyszukana pochodzi z roku 1513, natomiast niższa (105,66 m) oraz mniej wyszukana skonstruowana w latach 1145-1165. Wewnątrz, jak i na zewnątrz budowli jest ponad dziesięć tysięcy rzeźb z kamienia oraz szkła. W katedrze jest 160 kolorowych witraży, które w sumie zajmują jak i łączną powierzchnię ponad 2600 m², pośród nich można znaleźć sławną Błękitną Różę albo Najświętszą Marię Pannę Pięknego Szkła. Kolorowe kawałki szkła złączono ze sobą ołowianymi spojeniami oraz żelaznymi prętami. Wnętrze katedry podzielone zostało na 3 nawy. Całkowita długość to 130 metrów, wysokość 37 metrów, szerokość to 16,4 metrów. W środku znajduje się także największy w Europie labirynt, który jest położony w sercu katedry. Poza funkcją dekoratywną umożliwiała ona człowiekowi średniowiecza odbycie na kolanach wędrówki, rozumianej jako pielgrzymka do Ziemi Świętej, odprawianej najczęściej w akcie pokuty za grzechy.

Katedra w Amiens (fr. Cathédrale Notre-Dame de Amiens) to gotycka katedra pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, w Amiens (Pikardia), we Francji. Katedra ta jest trójnawowa. Ma ona trójnawowy transept, wydłużone prezbiterium, które zostało zakończone absydą, z obejściem oraz 7 promieniście rozmieszczonymi kaplicami. Środkową, głębszą kaplicę, poświęcono Matce Boskiej. Katedra w Amiens  szczyci się uznawaną za najdoskonalszą pod względem proporcji katedrą, którą zbudowano w latach 1220 – 1288. Zaprojektowana ona została przez Roberta de Luzarches, część prezbiterialną ukończyli Thomas de Cormont oraz jego syn Renard. Korpus trójnawowej bazyliki w połowie długości przecina potrójna nawa krzyżowa (wnętrze katedry posiada długość 106,0 m). Pięcionawowe prezbiterium nawę główną ma zakończoną połową dwunastoboku, którego 7 boków okala podwójne obejście. Do niego otwiera się 7 kaplic, z których środkową, najgłębszą, poświęcono NMP. Od frontu konstrukcję flankują 2 masywne wieże, natomiast 4 kolejne miały stanąć parami na zakończeniu ramion transeptu. Wież tych nigdy nie zbudowano, nie ukończono również zwieńczenia wież zachodnich (miały otrzymać wysokie hełmy). Ukończona została tylko niewielka, smukła wieżyczka nad skrzyżowaniem.

Katedra Notre-Dame w Reims (fr. Cathédrale Notre-Dame de Reims) jest to gotycka katedra pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny w Reims, we Francji. Jest ona uznawana za najbardziej harmonijną oraz klasyczną w proporcjach we Francji, bardzo często nazywano ją Katedrą Aniołów. Nazwa ta wzięła się z powodu bogatej dekoracji rzeźbiarskiej. Zbudowano ją w latach 1211-1300 na miejscu poprzedniej świątyni z 401 roku. Zaprojektowana została przez Jean d'Orbais. Dwu wieżowa fasada katedry przypomina swoim wyglądem fasadę paryską Notre-Dame. W obu świątyniach z fasad wyrastają nie przykryte hełmami wieże. W fasadzie są 3 ogromnych rozmiarów portale. Są tak ogromne, iż w tympanon środkowego zostały wbudowane rozety. Druga z rozet jest ponad portalem oraz jest wypełniona witrażem z trzynastego wieku, który przedstawia NMP w otoczeniu apostołów oraz muzykujących aniołów. Po obu jej stronach wybudowano strzeliste gotyckie okna, które oświetlały 2 boczne nawy. Trójnawowa katedra ta jest bazyliką, co oznacza, iż 2 nawy boczne są niższe od nawy głównej. Wieńczący je dach jest zdobiony wieloma rzeźbami, w części przeniesionymi z pałacu biskupiego. Ma potrójną nawę poprzeczną oraz krótkie, pięcionawowe prezbiterium. Zamknięta jest w części wschodniej ambitem, do którego przylega 5 kaplic. Część wschodnia została zakończona już w 1241 roku. Całe wnętrze (razem z głębokością środkowej kaplicy) mierzy 141 długości, a wysokość trój-kondygnacyjnej nawy głównej mierzy aż 38 m. Wnętrze bardzo silnie akcentują linie pionowe. Żebra sklepienia schodzą przez pas triforium na półkoliste kolumny. Otwory okienne ambitu oraz kaplic wzbogacono jednymi z pierwszych maswerków. Katedra ta słynie z witraży, które zostały zaprojektowane przez Marca Chagalla. Dodatkowo katedra ta jest słynna z bogatej, rzeźbiarskiej kompozycji fasady. W czasie rewolucji francuskiej zniszczone zostało lektorium oraz witraże, ale bryła budynku na szczęście ocalała. Do roku 1996 usuwano zniszczenia z czasów pierwszej wojny światowej. Katedra była miejscem koronacji prawie wszystkich królów Francji od Chlodwiga I w piątym wieku. Tu w 1429 roku Joanna d'Arc kazała koronować odsuniętego od władzy króla Karola VII.
Katedra św. Stefana w Bourges (fr. Cathédrale Saint-Étienne de Bourges) jest najszerszą gotycką katedrą we Francji (XIII-XVII wiek). Wzorowana jest ona na katedrze Notre-Dame w Paryżu.
W zachodniej fasadzie świątyni znajduje się 5 rzeźbionych portali. Na środkowym przedstawiony jest Sąd Ostateczny. W prezbiterium umieszczone są witraże, które zostały ufundowane przez cechy.
W roku 1992 katedra ta została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

Zamek papieski w Awinionie uważany za najcenniejszy zabytek gotyckiej architektury pałacowej na świecie, wpisano go na listę UNESCO. O jakim budowli mowa? Oczywiście o Palais des Papes, czyli zamku papieskim, który również jest wyjątkowym przykładem budowli militarnej.

Z zewnątrz jawi się jako najprawdziwsza forteca, o czym świadczyć mogą wysokie mury, masywne ściany oraz wąskie okna. Spośród wszelkich zabytków Francji jest jednym z częściej odwiedzanych obiektów. W ciągu roku odwiedza go średnio 500 tys. turystów. Vieux Palais (Stary Pałac), znajduje się trochę bliżej katedry Notre-Dame-des-Doms, na północy, reprezentuje bardzo surowy oraz oszczędny styl. Zaczęto go budować w 1334 r. Papież Benedykt XII, dawny zakonnik cysterski, wznosząc pierwszy budynek wokoło klasztoru, jego praca kontynuowana była przez jego następcę Klemensa VI, który chcąc uświetnić tę surową budowlę, rozbudowywał ją powoli przez dziesięć lat, od roku 1342. Ta część pałacu, zwana Neuf Palais (Nowy Pałac) ma cechy tzw. gotyku płomienistego. W pałacu papieskim rezydowało w latach 1309–1377 siedmiu papieży, tu z wizytą przyjeżdżali także królowie oraz cesarze. Pałac posiadał własną mennicę, odbywały się w nim uroczyste ceremonie religijne oraz festyny, spełniał również funkcję sądu. Podczas rewolucji francuskiej wnętrza zostały splądrowane oraz uległy zniszczeniu, a w 1810 r. budowlę przekształcono w koszary, zabierając cenne wyposażenie.

Katedra świętego Piotra oraz Najświętszej Marii Panny w Kolonii (niem. Kölner Dom, oficjalnie Hohe Domkirche St. Peter und Maria) to kolejny zabytek w stylu gotyckim. Jest to największy oraz najważniejszy kościół niemieckiej Kolonii. Była ona również siedzibą arcybiskupstwa kolońskiego, które istniało tutaj od 313 r. Aktualna wielka świątynia, której konstrukcja rozpoczęta została w 1248 na miejscu rzymskiej świątyni z czwartego wieku, trwała z przerwami ponad sześćset lat (do 1880 r). Usytuowana była ona niedaleko rzeki Ren. Katedra kolońska ma 144 m długość oraz 86 m szerokości, posiada wieże o wysokości 157,38 m. Do 1884 r. była najwyższą budowlą świata.  Jest drugą co do wysokości gotycką budowlą na świecie (po katedrze w Ulm) oraz 3 co do wielkości gotycką katedrą świata pod względem powierzchni (po katedrze w Sewilli oraz katedrze w Mediolanie). Powierzchnia kościoła razem z obiema wieżami to siedem tysięcy m². W 1996 r. katedra została zapisana na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Jest wizytówką nie tylko Kolonii oraz całych Niemiec, masowo odwiedzaną przez pielgrzymów czy turystów.

O rzeźbie gotyckiej pokrótce można powiedzieć, iż rozwija się w oprawie katedry i odkrywa na nowo formy naturalistyczne, do których powraca także malarstwo. Rzeźbiarze gotyku odrzucają romańskie kanony zdobnicze, aby zastąpić je formami ornamentalnymi, mających swoje źródło w świecie roślin. W ich artystycznej wizji, wraz z plastycznie oddanym kształtem, postać ludzka odzyskuje właściwe proporcje, naturalność postawy i swobodę gestu. Najokazalsze, wielofigurowe kompozycje rzeźbiarskie uświetniają zachodnie portale katedr oraz obramienia wrót północnych krańców transeptów, a tympanon wypełnia kunsztowna kompozycja reliefowa.
Do sztuki kościelnej powoli zaczęło przenikać życie codzienne. Prócz rzeźby kamiennej zaczyna rozwijać się bujnie rzeźba drewniana, malowana wielobarwnie (polichromowana). Są to przedstawione w poruszeniu pojedyncze figury (Piękne Madonny), a także wielkie ołtarze wypełnione tłumami postaci, np. ołtarz Wita Stwosza (ok. 1447-1533) w Kościele Mariackim w Krakowie.

wtorek, 13 grudnia 2011

ŚREDNIOWIECZE- ROMANIZM






Architektura romańska rozwinęła się na przełomie X-XIII wieku w nowo powstających, samodzielnych krajach Europy. Określenie romańska zostało wprowadzone dopiero w dziewiętnastym wieku, najpierw w filologii dla zdefiniowania grupy języków, która wywodziła się z łaciny, potem dla sztuki oraz architektury, która powstała po ponownym zainteresowaniu się sztuką starożytnego Rzymu. Okres trwania architektury romańskiej jest umowny. Przyjmuje się go różnie w danych państwach. Najtrudniej jest zdefiniować moment przejścia od architektury wczesnego chrześcijaństwa do romańskiej we Włoszech. Przyjęto, iż pod tym względem Francja oraz Niemcy wyprzedziły Włochy. Tak samo mało precyzyjnie definiuje się moment zakończenia epoki romańskiej. Najwcześniej, bo już w połowie dwunastego wieku, od tego stylu odeszli budowniczowie we Francji, w innych krajach Europy okres romański trwał jeszcze przez prawie cały wiek. Po przekroczeniu 1000 roku, który wydawał się ludziom żyjącym w na przełomie wieków momentem bardzo wyjątkowym, rozpoczęło się na szeroką skalę wznoszenie nowych kościołów. To właśnie budownictwo sakralne odegrało bardzo ważną rolę w budowaniu nowego stylu architektonicznego, który później został nazwany stylem romańskim. Kościoły pełniły w tym czasie dwie role: były ośrodkami kultu i bardzo często spełniały funkcję obronną, dając schronienie w czasie oblężeń. Użycie kamienia, jako najczęściej wykorzystanego budulca oraz obronny charakter budowli, miały wielki wpływ na kompozycję bryły budowli. Kościół romański był to budynek, który składał się z prostych brył (prostopadłościanów, walców, ostrosłupów) o surowym, ciężkim i przede wszystkim monumentalnym charakterze. Grube mury oraz wąskie otwory okienne jak i drzwiowe, masywne wieże, podkreślały obronność założeń. Rzeźba czy malarstwo były podporządkowane architekturze. Ponowne zainteresowanie się architekturą klasyczną oraz znaczny rozwój sztuki budowlanej, pozwoliły na pojawienie się wielu monumentalnych dzieł. Nie powielano jednak wzorów antycznych. Na kształtowanie się architektury romańskiej, poza architekturą starożytnego Rzymu duży wpływ miała również architektura wczesnego chrześcijaństwa oraz architektura przedromańska, a zwłaszcza dziedzictwo okresu karolińskiego. Zasięg architektury romańskiej przekroczył granice Cesarstwa Zachodniego, obejmując również Europę Środkowo-Wschodnią czy Skandynawię. Jej wzorce razem z krucjatami dotarły również do Syrii oraz Palestyny. W okresie romańskim po raz pierwszy od czasów starożytnych ukształtował się w miarę jednolity styl, który objął swoim wpływem tak duży obszar.
Bardzo często wykorzystywanym materiałem budowlanym w okresie romańskim był kamień, najczęściej miejscowy (z uwagi na drogie koszty transportu) – piaskowiec, wapień, granit czy in., głazy narzutowe. Do konstrukcji cokołów, naroży budynków, obramowań otworów okiennych czy drzwiowych i gzymsów wykorzystywano starannie obrobionych ciosów. Kostki wykorzystywano również do konstrukcji lica ścian, jednak wewnętrzną część murów często wypełniana była kamieniem łupanym albo polnym czy łożyskowym. Cegły stosowano głównie w Lombardii, na południu Francji i na terenach północnych Niemiec, Polski, Danii czy Niderlandach. Jako materiał budowlany została ponownie rozpowszechniona dopiero pod koniec dwunastego Do łączenia kamieni oraz cegieł wykorzystywano zaprawy wapiennej.
Kościoły romańskie planowane były na rzucie prostokąta albo krzyża łacińskiego z prezbiterium, które było zakończone półkolistą absydą. Najczęściej orientowano je wzdłuż osi wschód-zachód. Były to kościoły bazylikowe albo halowe. Mniejsze budowle bardzo często rozwiązywano również na planie centralnym – krzyża greckiego albo rotundy. Wnętrze kościoła podzielone było rzędami kolumn albo filarów bardzo często na 3 nazwy. Nad skrzyżowaniem transeptu z nawą główną często lokowana była wieża, przez którą doświetlano wnętrze (kopuły występowały jedynie sporadycznie). Wieże pojawiały się również na zakończeniach naw poprzecznych, po bokach prezbiterium czy fasady. Spotkać można również kościoły dwu chórowe (one posiadają absydy z przodu, jak i z tyłu kościoła). W kościołach pielgrzymkowych najczęściej wokół prezbiterium zbudowany był ambit z wieńcem kaplic. Spotkać można również kościoły o obejściach zaplanowanych po obwodzie całej budowli: nawami bocznymi oraz wzdłuż transeptu podzielonego na nawy. Dach rozwiązywano jako więźbę dachową, która widoczna była z wnętrza kościoła lub zasłonięta była płaskim, drewnianym stropem. Często były to sklepienia kolebkowe nad nawami głównymi i krzyżowe nad nawami bocznymi. Wykorzystanie sklepień poprawiało akustykę pomieszczeń, co było bardzo ważne przy śpiewach chóralnych w kościołach zakonnych i zwiększało bezpieczeństwo budowli w przypadku pożaru. Sklepienia kolebkowe opierały się na wykorzystywanych już wcześniej gurtach – żebrach wzmacniających sklepienie oraz pozwalających na zmniejszenie jego ciężaru. Sklepienia naw bocznych, po wykorzystaniu dodatkowych filarów zagęszczających podział przęseł posiadały mniejszą rozpiętość.
Taki układ konstrukcyjny, gdzie na 2 przęsła sklepienia naw bocznych przypada 1 przęsło nawy głównej, zwany jest systemem wiązanym. Sklepienia wówczas opierają się na ścianach, kolumnach czy filarach. Kapitele, które występowały w okresie romańskim posiadały kształt kostki z zaokrąglonymi dolnymi krawędziami, kielicha albo odwróconego ostrosłupa. Były one pozbawione ozdób, dekorowane były płaskorzeźbą w formie stylizowanych, wywodzących się z korynckich liści akantu, longobardzkich czy iryjskich plecionek i motywów inspirowanych postaciami zwierząt (lwów, pawi, gryfów) oraz scenami figuralnymi, które nawiązywały do Nowego, jak i Starego Testamentu. Bazy kolumn składały się z kilku wałków, które opierały się na płaskim elemencie w formie kostki są ozdobione płaskorzeźbą w formie stylizowanych listków albo niewielkich zwierząt na narożach kostki (tzw. szpony albo żabki). Trzony kolumn zrobione były z kilku ciosów kamiennych (w starożytności najczęściej były zrobione one z 1 kamienia). W budowlach romańskich bardzo często powyżej głowic zamiast architrawu umieszczany był gzyms lub impost. W budowlach ze sklepieniami krzyżowymi forma podpór stała się bardziej skomplikowana. Żebra oraz łęki podpierają przylegające do trzonu kolumny cieńsze elementy tzw. służki. Przystawione do ściany były w stanie schodzić do poziomu posadzki oraz podpierać się na bazie, lub zakończone znacznie wcześniej zostają osadzone na wsporniku. W kościołach pielgrzymkowych nad nawami bocznymi konstruowano empory, które bardzo często wykorzystywane były również jako miejsce odpoczynku dla grup pielgrzymów. Posadzki z płyt kamiennych czy ceramicznych układane były w różne wzory, ściany zdobione były freskami. Wąskie okna- biforia i triforia oraz drzwi lokowane były w grubych murach, poszerzano na zewnątrz przez wykorzystanie glifów, tak by umożliwić łatwiejszy dopływ światła.
W okresie architektury romańskiej powstało bardzo dużo klasztorów. Układ poszczególnych pomieszczeń oraz rozwiązanie kościoła związane było z obowiązującą zakonników regułą. Benedyktyni najczęściej wzorowali się na opactwie w Cluny, zakony cysterskie o znacznie surowszej regule złożone były z szeregu pomieszczeń na planie prostokąta o bardzo surowych wnętrzach. Pomimo wielu różnic z czasem utrwalił się schemat, gdzie do dłuższej ściany kościoła przylegał wirydarz, który otoczony był z 3 stron krużgankami.  Po zewnętrznej stronie krużganków umieszczane były poszczególne pomieszczenia: najbliżej prezbiterium najczęściej znajdowała się zakrystia oraz kapitularz. Oprócz nich w różnej kolejności umieszczane były: pomieszczenia opata, refektarz, dormitorium oraz inne sale przeznaczone do pracy. Kuchnia bardzo często znajdowała się w osobnym budynku, poza główną częścią obiektu. Poza pomieszczeniami, które były przeznaczone dla zakonników budowane były również pomieszczenia gospodarcze, takie jak stajnie, spichlerze czy stodoły. Budowane były również budynki przeznaczone dla osób świeckich goszczących w klasztorze np. w czasie podróży, pielgrzymek itp. Całość otoczona była murem albo palisadą oraz fosą.
Cechy sztuki romańskiej: 
>> rozwój architektury sakralnej (funkcja religijna i obronna)
>> bryła kościoła prosta, surowa, ciężka
>> plany są podłużne w kształcie krzyża łacińskiego zakończonego apsydą; podział na trzy nawy; po obu stronach prezbiterium- wieże.
>>  głównym elementem konstrukcyjnym jest łuk
>> dwa systemy konstrukcyjne: bazylikowy i halowy
>>   lizeny z fryzami arkadowymi
>>   bi i triforia
>>   rzeźba integralnie związana z architekturą 
>>  rzeźba w stylu ikonograficznym przystosowana do ram architektonicznych
>>  deformacje: ruch jest przesadzony, ludzie mają zbyt wielkie głowy, dłonie, małe tułowia, krótkie nogi, szaty są schematyczne 

niedziela, 14 sierpnia 2011

perspektywa i głębia

  • Perspektywa
W malarstwie jest to umiejętność ukazywania trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie, z zachowaniem naturalnych stosunków przestrzennych.
Rodzaje perspektyw:
  • linearna; zbieżna (czołowa, boczna, ukośna, żabia (punkt widzenia położony nisko) i ptasia (punkt widzenia położony wysoko)- Istotą perspektywy jest rzutowanie wszystkich punktów przestrzeni na płaszczyznę lub inną powierzchnię, względem pewnego punktu zwanego środkiem perspektywy.
Idealne miasto- Pierro della Francesca
  • barwna (malarska)- wykorzystuje zjawisko optyczne, które polega na złudzeniu, że pewne kolory zdają się być bliżej lub dalej od obserwatora, choć w rzeczywistości są tak samo oddalone. Kolory zimne wydają się oddalać, a ciepłe zbliżać
Góra Świętej Wiktorii- Paul Cézanne
  • powietrzna- w miarę oddalania się w kierunku horyzontu zwiększa się warstwa powietrza między obiektem a obserwującym. Wraz ze zwiększaniem się odległości tony i barwy bledną i stają się jaśniejsze, bardziej niebieskawe, a kształty przedmiotów stają się mniej wyraźne, jakby zamglone.
Wędrowiec przed morzem mgły  Caspar David Friedrich
  • odwrócona- sposób oddania trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie, polegający na tym, że punkt zbiegu linii perspektywicznych znajduje się przed płaszczyzną obrazu, a nie, jak w perspektywie linearnej, za nią. Przedstawione obiekty rozszerzają się w miarę ich oddalenia od obserwatora. Perspektywa odwrócona stosowana jest m.in. w pisaniu ikon.
Ewangelista Łukasz piszący ikony
  • intencjonalna, hieratyczna- osoba najważniejsza na obrazie przedstawiona jest w skali większej niż otoczenie.
  • kulisowa- formy zachodzące w obrazie jedna na drugą wywołują wrażenie, że ta, która ukazana jest w całości, znajduje się bliżej patrzącego, a ta, która pokazana jest tylko częściowo - dalej.
  • rzędowa- prawdopodobnie najstarszym znanym człowiekowi sposobem oddawania głębi- elementy bardziej oddalone są umieszczone wyżej.

  • pasowa- postacie pogrupowane są w poziome rzędy (pasy), to co blisko umieszczone jest na samym dole, zaś pasy wyższe przedstawiają to co znajdowało się dalej.

  • topograficzna- stosowana już w starożytności przez Egipcjan. To przedstawienie krajobrazu na płaszczyźnie „z lotu ptaka” przy jednoczesnym zaznaczeniu w nim obiektów widzianych z boku (np. drzewa). Inaczej mówiąc polega na tym, że obiekty rozmieszczone planowo na płaszczyźnie obrazu w sposób przypominający mapę. 
  • Plany 
Rozróżniamy plan pierwszy, drugi i pozostałe oraz tło. 
System planów:
pierwszy plan - postać bądź przedmiot znajduje się najbliżej patrzącego. Jest największa, najbardziej uwidoczniona i jako pierwsza rzuca się w oczy.
drugi plan - postać bądź przedmiot, w tle obrazu. Mimo, że nie przykuwa uwagi, tak bardzo jak pierwszy , jest również bardzo ważny.
trzeci plan- tło - jest dopełnieniem do całego obrazu.
Złote tło symbolizowało rzeczywistość ponadczasową (ikony)
Tinta – jednolite tło jasnego koloru; w technikach malarskich, jest to tło nałożone jasną farbą.
Apla – jednolite tło w technikach graficznych, służące jako podkład pod tekst lub ilustracje. W plastyce jest to jednolite tło nałożone farbą, ołówkiem, kredkami, dowolnego ciemnego koloru.

 

    wtorek, 9 sierpnia 2011

    teoria barw

    • BARWA
    Wrażenie wzrokowe wywołane falami świetlnymi. Wrażenie danej barwy można wywołać falą świetlną o odpowiedniej długości, jak i zmieszaniem, czyli równoczesnym działaniem, w odpowiedniej proporcji trzech barw podstawowych.
    Koło barw
    Mamy trzy kolory podstawowe poprzez mieszanie których, uzyskujemy poszczególne barwy różniące się chociażby nasyceniem czy jasnością. Barwy podstawowe, to: czerwony, żółty i niebieski. Składając ze sobą te kolory w różnych proporcjach uzyskamy poszczególne barwy proste (uzyskane poprzez rozszczepienie światła w pryzmacie) i barwy złożone (mieszanina barw prostych). Efektem zmieszania kolorów w układzie światła emitowanego (mieszanie addytywne) daje w efekcie barwę białą. Natomiast zmieszanie pigmentów (mieszanie subtraktywne) daje barwę czarną.


    Podział barw
    • Barwy proste (monochromatyczne, widmowe) - barwy otrzymane z rozszczepienia światła białego. 

    • Barwy złożone - barwy składające się z mieszaniny barw prostych w dowolnych proporcjach, czyli z mieszaniny fal elektromagnetycznych o różnych długościach z zakresu promieniowania widzialnego.
    • Barwy achromatyczne (barwy niekolorowe) - wszystkie barwy nie posiadające dominanty barwnej, a więc kolory: biały, czarny, oraz wszystkie stopnie szarości.
    • Barwy chromatyczne (barwy kolorowe) - wszystkie kolory, w których można wyróżnić dominantę, choćby niewielką, jakiejś barwy.
    • Barwy podstawowe – to zestaw trzech barw, których nie można uzyskać poprzez mieszanie innych (czerwona, niebieska, żółta)
    • Barwy pochodne– to zestaw trzech barw,uzyskanych z połączenia parami barw podstawowych (fioletowy, pomarańczowy, zielony)
    • Barwy czyste– to zestaw sześciu barw: trzech podstawowych i trzech pochodnych
    • Barwy złamane- uzyskujemy dodając do każdej z farb o barwie podstawowej i pochodnej odrobinę farby o barwie dopełniającej 
    •  
    • Barwy dopełniające to pary barw dopełniające się do achromatyczności. Najczęściej są przedstawiane jako barwy leżące naprzeciwko siebie w kole barw.
    • Barwy ciepłe– to zakres barw od purpury po żółcień, dające wrażenie ciepła i postrzegane w obrazach, jako charakterystyczne dla planów bliższych.
    • Barwy zimne– to zakres barw od fioletu po zieleń, dające wrażenie zimna i postrzegane jako barwy dalszego planu.
    Gama barwna
    To inaczej koloryt, grupa barw tworzących ogólny ton kompozycji. Stanowi ona najistotniejszy element kolorystyki obrazu. Rozróżniamy gamę zharmonizowaną (przewaga kolorów ciepłych, zimnych, neutralnych), zróżnicowaną (szeroka gama z licznymi kontrastami), z akcentem barwnym. Należy pamiętać, że podział ten jest względny, ponieważ temperatura barw w dużej mierze zależy od kolorów, które z nią sąsiadują.
    • wąska gama barw zimnych 
    Autoportret w zielonym bugatti- Tamara Łempicka
    • wąska gama barw ciepłych
    Słoneczniki- Vincent van Gogh
    • szeroka gama barwna
    Płacząca kobieta- Pablo Picasso
    • gama barw neutralnych
    Śpiąca Cyganka- Henri Julien Félix Rousseau
    • akcent kolorystyczny
    Kwiaty- Andy Warhol
    Kontrast
    Uwydatniona różnica, przeciwieństwo elementów obrazu. Kontrast służy do podkreślenia i zaakcentowania wybranych elementów dzieła. Może też służyć do podkreślenia nastroju pracy, na przykład niepokoju i niepewności. Zestawienia kontrastowe mogą być łagodne lub agresywne, a jest to uwarunkowane wielkością przeciwstawionych plam barwnych, sposobem wykorzystania cech barwy i systemem ich zestawiania (np. przy ich rozdzielaniu konturem - kontrast słabnie). Przy stosowaniu kontrastu tonów największą siłę działania uzyskuje się przez zestawianie barw dopełniających, mniejszą - przez zestawianie trzech barw podstawowych, jeszcze mniejszą - trzech barw pochodnych, najmniejszą - pośrednich. Przeplatanie wąskich pasków tonów kontrastowych powoduje wrażenie migotania, co często stosowane bywa w kompozycjach op-artowskich. Silnie skontrastowane barwy wzajemnie się wzmacniają, najaktywniejszą z barw jest pomarańczowa i czerwona, najbierniejszymi - zielona i purpurowa. Barwa jaśniejsza i bardziej nasycona tego samego tonu zawsze jest aktywniejsza od innych jego odcieni; stąd też niebieska wydaje się o zmierzchu aktywniejsza od czerwieni.
    Wyróżniamy kontrast:
    • koloru - najsilniejszy z kontrastów - to zestawienie czystych nasyconych barw leżących dalej od siebie na kole kolorów -im dalej tym większy kontrast
    • waloru - jeden z zestawianych odcieni jest rozbielony a drugi chromatyczny
    • czystości barwy - jeden z odcieni przełamany szarością lub czernią w połączeniu z barwą chromatyczną

    Che Guevara- Andy Warhol
     Walor
    Jasność barwy, natężenie światła względnie cienia, jaka zawarta jest w tonie kolorystycznym.
    Walor wiąże się z poczuciem ciężaru koloru, ponieważ barwy i odcienie jasne są lekkie i ulotne, a ciemne sprawiają wrażenie ciężkości i masywności. Odpowiednie rozłożenie walorowe organizuje kompozycję kolorystyczną. W kompozycji malarskiej światło może być rozłożone równomiernie, ale może też być źródłem silnych kontrastów i wpływać na walor. Siła waloru zależy również od barwy przedmiotów w naturze.
    Kiedy rozum śpi budzą się demony- Francisco José Goya y Lucientes
    Znaczenie barw
    CZERWIEŃ to barwa władzy – jest to kolor królewski i biskupi. Czerwień jest kolorem ziemskim, oznacza krew, ogień, wojnę i rządzę. Jest także kolorem namiętności płodności oraz odwagi. Czerwień połączona z czernią jest symbolem egoizmu, gwałtu i zdrady. Jasnoczerwony oznacza miłosierdzie, zaś kolor krwi jest symbolem męczeństwa i Chrystusa.
    Dobra strona czerwieni to ta kojarzona z miłością (czerwona róża) i pasją (płomień). Domeny czerwieni to siły witalne, życie i piękno. Z ogromnej ilości symbolizowanych przez nią cech, do najważniejszych należą: ekstrawertyzm, odwaga, antydepresyjność, asertywność, determinacja, przyjazność, ciepło i wrażliwość. Jej "zła" strona to symbol złości i krwi, jako rewolucji. Kolor czerwony użyty w odpowiednim kontekście może kojarzyć się z powstaniem, rewolucją, śmiercią, walką.
    BŁĘKIT to kolor transcendentny.
    Kojarzy się z otwartą przestrzenią, wodą, morzem, niebem. W starożytnej Grecji i Rzymie był symbolem najwyższych Bóstw - Zeusa i Jupitera. Dla chrześcijan jest to również kolor Matki Bożej. Kolor niebieski był początkowo symbolem wierności, np. rycerze na cześć ukochanej kobiety przywdziewali niebieskie stroje. Z czasem stał się symbolem niewiernych i oszukanych. Zawieszony przed domem niebieski fartuch oznacza zaproszenie chętnych do ożenku.
    Niebieski jest kolorem pełnym symboliki. Niektóre z nich to: uduchowienie, pokój, higiena, spokój, woda, świeżość i chłód, lecz również dynamizm, kreatywność i inspiracja. Niebieski to także kolor przyjaźni: podarowanie niebieskiego kwiatu symbolizuje duże znaczenie przyjaźni dla obdarowującego. Niebieski bywa też postrzegany,  jako symbol przywiązania do tradycji.
    ŻÓŁTY to kolor złota oraz słońca. Oznacza najwyższe wartości i wiedzę. Niegdyś kolor żółty był barwą zamężnych kobiet i matek, miał wzbudzać do nich szacunek. Stopniowo kolor ten stał się symbolem zdrady, fałszu, bezwstydu (ladacznice), wrogości (Żydzi). Odcień cytrynowożółty symbolizuje nienawiść i zdradę. Judasz przedstawiany jest w malarstwie z żółtej szacie. Ponadto kolor ten uznano za barwę wrogości, złych zamiarów i bezwstydu.
    BIEL jest symbolem czystości i niewinności, a także odnowy życia duchowego. Jest barwą aniołów i apostołów. W sztuce wczesnochrześcijańskiej białe były szaty apostołów, starców Apokalipsy, czasem Chrystusa, rzadko aniołów. W późniejszym średniowieczu coraz częściej zastępowano ją barwami chromatycznymi. Chrystusa przedstawiano w bieli w momencie transfiguracji.
    CZERŃ  można nazwać "niezrozumianym kolorem", gdyż niemal w każdej kulturze ma inne, często odległe znaczenie.Najczęściej jednak jest barwą negatywną, jest kolorem nocy, niewiary, grzechu i śmierci, symbolem upadłych aniołów, nicości i gniewu, ale także oznaką pokory, obumarcia dla świata i ciała, ascezy. Czarny kolor oznacza również nieugiętość.Pozostałe istotne cechy symbolizowane przez czerń to: tajemniczość, seksowność, skojarzenie z władzą, dostojnością, czasem nawet zastraszaniem (sędziowie, prawnicy,...) oraz powaga. Generalnie jest kojarzona bardziej z obszarami miejskimi niż wsią.
    FIOLET to kolor żałoby i zadumy. Jest barwą charakterystyczną dla okresu Adwentu, czyli okresu oczekiwania na narodziny Chrystusa. W latach 60. fiolet stał się kolorem buntu i przemian, uznawano go za niekonwencjonalny i prowokujący, zaś odcienie fioletu stały się symbolem młodości i poszukiwania wolności.
    POMARAŃCZOWY- oznacza nadchodzące zmiany, kreatywność połączoną z równowagą. Jest to kolor związany z seksualnością i reprodukcją. Kwiaty o barwie pomarańczowej symbolizują entuzjazm i pożądanie.
    ZIELEŃ to kolor wegetacji ziemskiej, życia i roślinności. W Biblii kolor Ogrodu Pańskiego. Jest to barwa nadziei na szczęście, zwycięstwa i kontemplacji. Zielony jest kolorem kompromisowym, symbolizuje także płodność i nieśmiertelność. Kiedyś kolor ten symbolizował rodzącą się miłość; tak ubrany mężczyzna dawał damie do zrozumienia, że jest w niej zakochany.
    W średniowieczu zieleń uważano za kolor symbolizujący katastrofę i zło, była kojarzona z samym diabłem. Istniał nawet przesąd, że ubieranie się na zielono może ściągnąć złe moce i pecha. Niektóre negatywne znaczenia przetrwały w zmienionej formie do dziś – jaskrawa zieleń kojarzy się z trucizną, zaś blada, zmieszana z niewielką ilością błękitu lub szarości – z chorobą.
    Z biegiem czasu zielony zdobywał coraz lepszą reputację i przestał się kojarzyć ze złem, stał się natomiast symbolem losu i przypadkowości – zarówno w ich dobrych, jak i złych aspektach