Renesans- architektura

Do najważniejszych nowości, jakie wprowadził renesans, należy bezsprzecznie powrót do osiągnięć antycznej sztuki Greków i Rzymian. Wpływy te dotyczyły głównie architektury. Przedstawiciele sztuki Odrodzenia uważali się za spadkobierców sztuki antycznej. Mieli świadomość piękna starożytnych form i pragnęli je odrodzić zarówno w dziełach literackich, jak i malarstwie, rzeźbach i architekturze. Była to także świadomość wartości ludzkiego umysłu, ciała, wszystkich ziemskich spraw. To, co zakazywał Kościół w średniowieczu, co nazywał godnym pogardy, stało się dla ludzi renesansu wartością. Nowy światopogląd odrzucił ascezę i wyrzeczenia, zanegował zło świata ziemskiego, cielesnego. Dlatego też, w duchu humanizmu, człowiek Odrodzenia mógł odkryć piękno Antyku: pogańskich świątyń i rzeźb. Renesansowa architektura odrzucała gotyk, nawiązując obficie do form antycznych. Budowle wznoszono według idealnych, matematycznych proporcji, które miały wskazywać na harmonię całej budowli. Tym samym budynki wznoszone w dobie renesansu są proste, harmonijne, przejrzyste kompozycyjnie. Drugą nowością było wprowadzenie perspektywy, która pozwoliła na utrwalenie trójwymiarowej przestrzeni, nadając dziełom głębię. Było to odkrycie bardzo rewolucyjne. mieniła się również społeczna pozycja twórcy – artysty, który z rzemieślnika stał się samodzielnym kreatorem sztuki, prawdziwym artystą. Od tego okresu sztuka zaczyna być postrzegana indywidualnie, przez pryzmat jej twórcy.

Natchnieniem dla wielu dzieł była natura, którą starano się uważnie obserwować i analizować. Antyczna twórczość stanowiła kanon – obowiązujący powszechnie wzór piękna, proporcji, kompozycji, gatunku czy formy. Sztuka Odrodzenia jest przede wszystkim radosna, swobodna; czerpie z żywych źródeł Antyku i życia współczesnego. Wyraża dążenia i tęsknoty ludzi, bo oni stali się teraz najważniejsi.

Sztuka epoki przeszła ewolucję od klasycyzmu renesansowego po manieryzm. Artystą klasycyzmu jest Rafael (właśc. Raffaelo Santi – wczesny i dojrzały renesans). Jego dzieła wyróżnia lekkość i wdzięk. Natomiast Michał Anioł (Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni) to już przykład manieryzmu. Ówcześnie słowo maniera nie miało zabarwienia pejoratywnego; oznaczało styl, charakter, sposób. Sztuka włoska XVI wieku – późny renesans – polegała na dostrzeżeniu antymimetyzmu i zwróceniu uwagi na rolę samego twórcy. Prąd manierystyczny charakteryzował się większą ekspresywnością, dążeniem w dziełach do pokazania nietrwałości piękna świata i doskonałości piękna Boga.
Późne malarstwo włoskie (XVI wiek) odznaczało się spirytualizmem, niepokojem, wyrafinowaniem, wirtuozerią. Często bogate zdobnictwo naruszało klasyczny porządek harmonii – dlatego też mówimy o nowym stylu manierystycznym. Pojawienie się tych tendencji w Italii było początkiem kresu epoki Odrodzenia. Świat z dzieł manierystycznych był teraz labiryntem, pełnym niepokoju i walki; postaci ludzkie często popadały w ekstazę modlitwy albo zastygały w cierpieniu.

Architektura

Za głównego architekta epoki i twórcę świetności architektury renesansu uważa się Włocha Filipa Brunelleschi. U podstaw renesansowej architektury legło przekonanie (wywodzące się właśnie od Brunelleschiego), że należy wrócić do wzorów antycznych, głównie rzymskich. Włosi czuli się spadkobiercami dorobku antycznego Rzymu i jego tradycji. Według Brunelleschiego sztuka oparta na zasadach klasycznych odpowiadała ideałom nowej epoki w większym stopniu niż sztuka gotyku. W miejsce wizji świata, w której dominowała wiara, wprowadzono rozum. Rozum i racjonalizm leżały u podstaw architektury antycznej, której formy przestrzegały ściśle schematów i rządzone były matematycznymi prawidłami. Brunelleschi dokładnie studiował zasady antycznych porządków architektonicznych, wzorując się na rzymskich zabytkach.
Można powiedzieć, iż architekturę renesansu cechowało uproszczenie konstrukcyjne. Całkowicie zrezygnowano wtedy z eksperymentów w budownictwie jeśli chodzi o strukturę budowli. Wszystkie elementy konstrukcyjne cechowała niezwykła prostota. Stosowano sklepienia kolebkowe, żaglaste, rzadko krzyżowe. W dekoracjach odwoływano się do porządków klasycznych. W XV wieku stosowano styl koryncki oraz kompozytowy, z liśćmi akantu. W XVI wieku natomiast starano się idealizować formy. Do dwóch klasycznych elementów – czyli kolumny i belkowania – dodano wówczas bazę, podzieloną na trzy części. Pomiędzy tymi elementami musiała istnieć idealna proporcja – wysokość belkowania miała się równać jednej czwartej wysokości kolumny, baza zaś – jednej trzeciej.

Podstawowymi budowlami epoki był kościół i pałac. W przypadku pałaców cztery skrzydła budowli rozmieszczano wokół centralnego dziedzińca, w środku pozostawał pusty sześcian. Układ ten łączył potrzebę odizolowania oraz reprezentacyjności. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się fasady pałaców. Fasada od strony dziedzińca zawierała zazwyczaj loggię, arkady i łuki wsparte na kolumnach. Układ fasad od ulicy był bardziej skomplikowany. Były trzy typy takich fasad. Pierwszy opracował Brunolleschi, była to fasada rustykowana, z wąskimi gzymsami. Kolejnym typem fasady była taka, w której występowało spiętrzenie porządków, autorstwa Albertiego. Trzeci typ fasady pojawił się pod koniec XVI wieku. Jego prototypem była fasada pałacu Farnese w Rzymie.Drugą budowlą epoki był kościół. Zgodnie z tradycją budynki kościelne budowano na planie krzyża. Miało to znaczenie głównie symboliczne – schemat ten był uzasadniony liturgicznie i strukturalnie. W początkowej fazie renesansu, w XV wieku, pozwalano sobie jedynie na niewielkie modyfikacje wystroju kościołów. Zniesiono olbrzymie romańskie i gotyckie sklepienia, zastąpiono je płaskim stropem. Mury stały się zwykłymi ścianami, opartymi na kolumnach połączonych pełnymi łukami. Z czasem powstawały budowle kościelne wznoszone na planie krzyża greckiego, o wszystkich ramionach równych, lub też na planie koła. Budowla w takich przypadkach zwieńczona była kopułą.
W renesansie, obok pałacu i kościoła, budowano również podmiejskie wille, mające służyć wypoczynkowi mieszczaństwa. Budowano również twierdze, które koszarowały wojsko poza miastem. Były to budynki o charakterze obronnym.

Ponieważ wzrosła rola mieszczaństwa w renesansie, klasa ta zaczęła również brać aktywny udział w tworzeniu i odbieraniu sztuki. Kamieniczki miejskie, ratusze, fontanny, posągi i pomniki zdobiące place – miały jak najbardziej charakter renesansowy i świadczą o rozwoju sztuki Odrodzenia. Budowle te cechowały: monumentalność, czystość linii, symetria, prostota, ozdobna, barwna polichromia fasad.

Przykłady architektury renesansowej:

• Kościół San Lorenzo we Florencji projektu Filipa Brunelleschi,
• Bazylika św. Piotra w Rzymie,
• Dziedziniec Zamku Wawelskiego,
• Kaplica Zygmuntowska na Wawelu,
• Bramante, świątynia San Pietro in Montorio w Rzymie (Tempietto),
• Villa Rotonda, Andrea Palladio
• Plazzo Vecchio we Florencji
• Szpital Niewiniątek, Filippo Brunelleschi
• Santa Maria Novella, Leone Battista Alberti
• Kopuła Bazyliki św. Piotra w Rzymie